Ανοιχτή συζήτηση: “Αξιολόγηση της Συν-οικίας Πιττάκη και συζήτηση για τις αστικές παρεμβάσεις από τα κάτω”
Η συζήτηση πραγματοποιήθηκε στον πεζόδρομο της οδού Πιττάκη το απόγευμα της Δευτέρας 18 Ιουνίου 2018, σε έναν ανοιχτό “κύκλο” κάτω από τα σβησμένα πλέον φώτα της εγκατάστασης “Συν-οικία Πιττάκη”.
Η ομάδα πολιτών που είχε αναλάβει, σχεδόν πριν από έξι χρόνια, την πρωτοβουλία και την υλοποίηση της αστικής παρέμβασης “Συν-οικία Πιττάκη” αδυνατώντας να συνεχίσει την συντήρηση της και εν όψη του προγραμματισμού της απεγκατάστασης της, προσκάλεσε τους συντελεστές και ανθρώπους της περιοχής να συζητήσουν για τα αποτελέσματα, τις προκλήσεις και τους ρόλους των εμπλεκόμενων φορέων (Κοινωνία πολιτών, Δήμος και Ιδιωτικές επιχειρήσεις).
Αν και η “Συν-οικία Πιττάκη” ενεργοποιήθηκε το 2012 με στόχο να μεταμορφώσει σε “οικεία” περιοχή έναν “απόμακρο”, σκοτεινό, επικίνδυνο και εγκαταλελειμμένο αστικό χώρο του κέντρου της Αθήνας, έξι χρόνια μετά η οδός Πιττάκη χαρακτηρίζεται από έντονη κινητικότητα και υπέρμετρες παρεμβάσεις, ενσωματώνοντας τελικά ποικίλες δυναμικές.
Θεματικές της ανοιχτής συζήτησης:
1. Παρουσίαση ιστορικού, εξελίξεων και προκλήσεων
Πώς ξεκίνησε; Πώς εξελίχθηκε; Πώς έφτασε ως εδώ;
2. Κύκλοι συζήτησης με βάση τα ερωτήματα:
Ποια ήταν τα αποτελέσματα της Συν-οικίας Πιττάκη;
Ποιο ρόλο αξίζει να έχουν οι εμπλεκόμενοι τομείς (Δημόσιος, Ιδιωτικός και Κοινωνία των Πολιτών) σε τέτοιου είδους αστικές – παρεμβάσεις στο δημόσιο χώρο;
1. Παρουσίαση σύντομου ιστορικού
Η συζήτηση ξεκινά με την παρουσίαση ενός σύντομου ιστορικού, σχετικά με την πρωτοβουλία, τον τρόπο υλοποίησης της εγκατάστασης, την επιλογή της οδού ως σημείο παρέμβασης και τους λόγους που οδήγησαν στην απόφαση για την απεγκατάσταση. Συμμετέχοντες εκφράζουν διάφορες απορίες οι οποίες απαντώνται από τα μέλη των ομάδων. (το ιστορικό εμπλουτίζεται παρακάτω με φωτογραφίες, υπερσυνδέσμους, ημερομηνίες, δεδομένα κ.α.)
- Το 2012 με πρωτοβουλία της ομάδας συντονισμού του δικτύου Imagine The City (που εξελίχθηκε στην ΑΜΚΕ Place Identity Clusters) διερευνώνται δημιουργικοί τρόποι παρέμβασης στο δημόσιο χώρο που θα μπορούσαν να συντελέσουν στην αστική αναζωογόνηση του κέντρου της Αθήνας. Αξιολογούνται ποικίλα “προβληματικά” σημεία της πόλης και αναζητούνται τρόποι συνεργασίας και συμπράξεων με δημιουργικές ομάδες, δημοτικές αρχές και χορηγούς καθώς και τρόποι ενεργοποίησης και συμμετοχής των πολιτών.
- Οι διεργασίες καταλήγουν στην ανάπτυξη της δράσης και φωτιστικής εγκατάστασης “Συν-οικία Πιττάκη” η οποία πραγματοποιείται από τη σύμπραξη της ομάδας συντονισμού του δικτύου Imagine the City σε συνεργασία με την ομάδα εικαστικού φωτισμού BEFORELIGHT, την υποστήριξη του Δήμου Αθηναίων και τη χορηγία της Coca-Cola στο πλαίσιο της καμπάνιας ‘Πιστεύουμε σε ένα καλύτερο αύριο’.
- Η οδός Πιττάκη επιλέχθηκε ως σημείο παρέμβασης καθώς συνδύαζε χαρακτηριστικά όπως οι συνθήκες υποβάθμισης (ένα σκοτεινό δρομάκι που λειτουργούσε ως δημόσιο ουρητήριο) η μικρή κλίμακα και η κατάλληλη μορφολογία των κτιρίων, η ύπαρξη πίλαρ της ΔΕΗ , η άμεση προσβασιμότητα και ορατότητα από κεντρικούς δρόμους και σημεία ενδιαφέροντος της πόλης.
- Γίνονται οι απαραίτητες ενέργειες για να εξασφαλιστεί η απαραίτητη άδεια από τον Δήμο Αθηναίων για την τοποθέτηση και ηλεκτροδότηση της εγκατάστασης για χρονικό διάστημα 6 μηνών.
- Πραγματοποιείται καμπάνια ενημέρωσης πολιτών (video, 1ο Δελτίο Τύπου, social media) για τη συλλογή οικιακών φωτιστικών.
- Διαμορφώνεται το εργαστήρι της Συν-οικίας στην οδό Πιττάκη 15, σε ένα από τα κλειστά κατάστημα του δρόμου το οποίο ενοικιάζεται για ένα μήνα. Στο χώρο αυτό συγκεντρώνονται περίπου 150 φωτιστικά και πραγματοποιούνται εργασίες μεταποίησης και στεγανοποίησης τους για τη βέλτιστη λειτουργία τους σε εξωτερικό χώρο. Παράλληλα πραγματοποιούνται μία σειρά από εικαστικές παρεμβάσεις που μεταφέρουν στο δημόσιο χώρο πιο οικείους και προσωπικούς μας χώρους.
- Η ομάδα BEFORELIGHT είχε αντίστοιχη εμπειρία εγκατάστασης σε μικρότερη κλίμακα στο πλαίσιο της δράσης του Θεσσαλονίκη Αλλιώς της parallaxi, όπου η εγκατάσταση “Το φωτιστικό σου Αλλιώς” φώτισε για την οδό Εμπράρ για δύο μέρες.
- Η “Συν-οικία Πιττάκη” εγκαινιάστηκε την Παρασκευή 30 Νοεμβρίου 2012 στις 9μμ οπότε και ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά η φωτιστική εγκατάσταση. Την ώρα των εγκαινίων εξελίσσονταν μία δυνατή βροχή γεγονός που αποτέλεσε την πρώτη μεγάλη τεχνική δοκιμή της εγκατάστασης αλλά δεν απέτρεψε εκατοντάδες πολιτών να παραβρεθούν και να παραμείνουν για ώρες σε ένα πάρτυ δρόμου. (Δελτίο τύπου 2/12/2012)
- Ενώ η παρέμβαση είχε προβλεφθεί αρχικά για 6 μήνες, η αυξημένη επισκεψιμότητα στο δρόμο, η απήχηση σε πολίτες και επισκέπτες της Αθήνας, καθώς και στον εγχώριο και διεθνή τύπο επιμήκυνε τη διάρκεια ζωής.
- Με δεδομένο ότι το Imagine The City εκείνη την περίοδο αποτελούσε ένα άτυπο και ανοιχτό σχηματισμό, την αστική ευθύνη και ασφάλιση της εγκατάστασης τα πρώτα 2 χρόνια (2013-2014) είχαν αναλάβει δύο από τα μέλη της ομάδας συντονισμού Imagine the City μέσω της εταιρείας τους theSwitch (Καρατζά – Καρμάλη Ο.Ε.). Η εταιρεία αυτή είχε λειτουργήσει και ως φορέας διαχείρισης της αρχικής χρηματοδότησης. Τα οικονομικά στοιχεία δημοσιεύτηκαν σε ανοιχτό απολογισμό μέσω του νέου φορέα της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας που ιδρύθηκε στην συνέχεια.
- Την περίοδο που ακολούθησε διαπιστώθηκε ότι η εγκατάσταση για να διατηρηθεί απαιτούσε τεχνική συντήρηση κάθε 1-2 χρόνια καθώς επρόκειτο για οικιακά μεταποιημένα φωτιστικά. Πραγματοποιήθηκαν συνολικά 3 συντηρήσεις, με ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις από διαφημιστικές και κινηματογραφικές εταιρείες οι οποίες ήθελαν να αξιοποιήσουν την εγκατάσταση ως σκηνικό για γυρίσματα διαφημιστικών, video clip κ.α. Τις συντηρήσεις επιμελήθηκε η AMKE BEFORELIGHT, η οποία και ανάλαβε την ασφάλιση αστικής ευθύνης για άλλα δύο χρόνια (2015-2016) και διαχειρίστηκε τις χρηματοδοτήσεις από τις εταιρείες παραγωγής.
- Το Φεβρουάριο του 2017 αποστέλλεται επιστολή προς το Δήμαρχο Αθηναίων με κοινοποίηση στον Αντιδήμαρχο Αστικής Υποδομής Κατασκευών και Κτιριακών έργων και στο Ηλεκτρολογικό Τμήμα, με ενημέρωση για την ανάγκη ανάληψης της αστικής ευθύνης της φωτιστικής εγκατάστασης από το Δήμο Αθηναίων προκειμένου να αποφευχθεί η απεγκατάσταση της. Η επιστολή παραμένει επισήμως αναπάντητη έως και σήμερα.
- Το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους (2017) πραγματοποιείται συλλογή υπογραφών από 120 καταστήματα και κατοίκους της περιοχής που ζητούν η εγκατάσταση να παραμείνει στην οδό Πιττάκη. Σχετικό αίτημα υποβάλλεται στην 1η Δημοτική Κοινότητα του Δήμου Αθηναίων.
- Ένα μήνα αργότερα η 1η Δημοτική Κοινότητα με απόφαση του τοπικού συμβουλίου εισηγείται ομόφωνα τη διατήρηση της φωτιστικής εγκατάστασης στην οδό Πιττάκη, εφόσον το Ηλεκτρολογικό Τμήμα του Δήμου μπορεί να τη συντηρήσει.
- Τελικά τον Ιανουάριο 2018 αποστέλλεται απαντητική επιστολή από το Ηλεκτρολογικό Τμήμα του Δήμου Αθηναίων προς την Α’ Δημοτική Κοινότητα που υποστηρίζει ότι η εγκατάσταση πρέπει να αποξηλωθεί καθώς δεν πληροί προδιαγραφές (φωτιστικών εξωτερικών χώρων) και παρουσιάζει φαινόμενο γήρανσης.
- Παράλληλα η έλλειψη της απαραίτητης πολιτικής βούλησης και συνθηκών ισονομίας στην περιοχή έχει συντελέσει καθοριστικά στην αλλοίωση του κοινωφελούς χαρακτήρα της παρέμβασης. Μία από τις νέες επιχειρήσεις της περιοχής τα τελευταία χρόνια έχει καταχραστεί το δημόσιο χώρο και τον χαρακτήρα της εγκατάστασης. Το γεγονός αυτό συντέλεσε καθοριστικά στη ματαίωση τόσο συντελεστών της Συν-οικίας Πιττάκη όσο και στη διάθεση κατοίκων και επαγγελματιών της περιοχής να υπερασπιστούν και να υποστηρίξουν έμπρακτα τη διατήρηση της.
- Παρά τον μεγάλο αντίκτυπο αυτής της αστικής παρέμβασης, η ευθύνη που ανέλαβαν αρχικά οι ομάδες για τη συντήρηση και ασφάλιση της εγκατάστασης δεν κατέστη εφικτό να αναληφθεί από τo Δήμο. Την ίδια στιγμή, προγράμματα του Δήμου Αθηναίων για την ενθάρρυνση αντίστοιχων εγχειρημάτων δεν εξασφαλίζουν τις συνθήκες αντιμετώπισης των προβλημάτων και των προκλήσεων της Συν-οικίας Πιττάκη.
- Τον Ιούνιο του 2018 προσκαλούνται ο Δήμαρχος και οι Αντιδήμαρχοι της Αθήνας να συμμετέχουν στην ανοιχτή συζήτηση για την απεγκατάσταση της Συν-οικίας Πιττάκη. Η μόνη ανταπόκριση είναι μία άτυπη απάντηση από την Αντιδήμαρχο Κοινωνίας των Πολιτών και Καινοτομίας κα Αμαλία Ζέπου για τους λόγους που δεν δέχεται να παραβρεθεί παραθέτοντας μία σειρά από προσωπικές εκτιμήσεις που κάθε άλλο παρά αναγνωρίζουν τον κόπο, τη διάθεση και την αγωνία των ομάδων.
- Τον Αύγουστο του 2018 πραγματοποιείται η απεγκατάσταση των φωτιστικών της Συν-οικίας Πιττάκη. Τα έξοδα απεγκατάστασης καλύφθηκαν από τις AMKE Place Identity Clusters και BEFORELIGHT.
Μαρτυρίες
“Δεν μπορεί ένας Δήμαρχος να υπερβεί τις αρμοδιότητες των επιμέρους υπηρεσιών και να αναλάβει με προσωπικό κόστος μία τέτοια ευθύνη. Η υπογραφή της τεχνικής υπηρεσίας είναι απαραίτητη! Ωστόσο θα μπορούσε να πιέσει ο αρμόδιος αντιδήμαρχος να γίνει αυτοψία και να προταθούν εναλλακτικές λύσεις από τις αρμόδιες υπηρεσίες ” – Συνεργάτης προηγούμενου δημάρχου
“Το ηλεκτρολογικό τμήμα συγκεκριμένα έχει πρόβλημα υποστελέχωσης και τα σωματεία των εργαζομένων έχουν τη δυνατότητα με το παραμικρό να μπλοκάρουν τα πάντα” – Κοινοτικός σύμβουλος στην 1η κοινότητα
“Δεν μπορούμε να διαχειριστούμε την καταπάτηση αυτού του έργου. Φτιάξαμε κάτι που με νύχια και με δόντια υπερασπιστήκαμε τον κοινωφελή χαρακτήρα του, δώσαμε μάχες για τη διακριτική η παρέμβαση του χορηγού, για την εξισορρόπηση ανάμεσα σε όλους τους ενδιαφερόμενους, και τελικά βλέπουμε μία τεράστια καταπάτηση η οποία είναι αποκλειστική ευθύνη του Δήμου, ο οποίος δεν λειτουργεί ισόνομα στην περιοχή. Μαζεύει τραπεζάκια από μικρά μαγαζιά και κόβει πρόστιμα για γλάστρες με γιασεμί, την ίδια στιγμή, επιτρέπει εδώ άμαξες, δράκους, πειρατές και όλα αυτά που βλέπετε!.” – Μαίρη Καρατζά, Place Identity
“Δεν ισχυριζόμαστε ότι εξαντλήσαμε όλα τα περιθώρια σε επίπεδο αναζήτησης χρηματοδότησης, ανάληψης αστικής ευθύνης, lobbying, αλλά ως ένα σημείο μπορεί κάποιος να διεκδικεί το αυτονόητο και να έχει έγνοια σε καθημερινή βάση, επί χρόνια, για ένα έργο που πλέον θεωρούμε ότι ανήκει στο Δήμο με Δ κεφαλαίο.” – Στεφανία Ξυδιά, Place Identity
“Η εγκατάσταση κρίθηκε επικίνδυνη, λόγω της φύσης των φωτιστικών που δεν πληρούν προδιαγραφές για εξωτερικό χώρο. Το ρίσκο που ανέλαβαν αρχικά οι ομάδες για τη συντήρηση της εγκατάστασης δεν κατέστη εφικτό να αναληφθεί από τις δημοτικές αρχές, καθώς οι αρμοδιότητες της τεχνικής υπηρεσίας δεν περιλαμβάνουν τέτοιου είδους. Δεν υπήρχε διάθεση συνεργασίας από τους υπαλλήλους, ούτε ήρθε κάποιος να εξετάσει από κοντά τις τεχνικές προδιαγραφές της εγκατάστασης για να βρεθεί λύση. “Εμείς πάνω από 1,5 μέτρο δεν ανεβαίνουμε!” δήλωσαν οι υπάλληλοι.” – Βασίλης Ντόβρος, Beforelight
2.1. Ιστορίες αλλαγής: Ποια ήταν τα αποτελέσματα της Συν-οικίας Πιττάκη;
Οι αλλαγές που συντέλεσε η Συν-οικία Πιττάκη” φάνηκαν από τις πρώτες μέρες μετά την ενεργοποίηση της εγκατάστασης (Νοέμβριος 2012). Ωστόσο δυο-τρία χρόνια αργότερα ξεκίνησε να συντελείται στην περιοχή αλλά και ευρύτερα στο κέντρο της Αθήνας το φαινόμενο του εκτοπισμού κατοίκων, της βραχυχρόνιας μίσθωσης και της αύξησης επιχειρήσεων υγειονομικού ενδιαφέροντος.
Τα βασικότερα αποτελέσματα τα πρώτα χρόνια της αστικής παρέμβασης, όπως καταγράφηκαν από τη συζήτηση είναι:
- Προσέλκυση νέων κατοίκων (ωστόσο στην πορεία διαπιστώνεται “απομάκρυνση” τους ή αλλαγές του τρόπου χρήσης των ακινήτων)
- Αύξηση επισκεψιμότητας και διέλευσης πεζών που πριν απέφευγαν να περάσουν από αυτόν τον δρόμο
- Μείωση παραβατικότητας
- Προσέλκυση νέων επιχειρήσεων
- Αύξηση αξίας ακινήτων
- Η οδός φιλοξενεί γυρίσματα για ταινίες, video clip, διαφημιστικά σποτ, φωτογραφίσεις, εκδηλώσεις κ.α.
- Γίνεται τοπόσημο της περιοχής, αλλά και ευρύτερα του κέντρου της Αθήνας. Συντελούνται αλλεπάλληλες παρουσιάσεις σε τοπικά, εθνικά και διεθνή μέσα ενημέρωσης ως παράδειγμα πρωτοβουλίας πολιτών και αστικής αναγέννησης.
- Παρουσιάζεται ως έμπρακτη και αποτελεσματική εφαρμογή για το πώς ο δημιουργικός φωτισμός στο δημόσιο χώρο μπορεί να αλλάζει ακαριαία τις συνθήκες του αλλά και επανακαθορίζει την ταυτότητα του.
- Οι ομάδες εξελίσσουν και διευρύνουν τις δράσεις τους, την εκπαίδευση τους και τη δικτύωση τους, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
- Επίσης μία από τις ιστορίες αλλαγής είναι ότι από το 2016 ένα από τα καταστήματα που άνοιξε στην οδό βρίσκει το κατάλληλο πλαίσιο να αναπτύξει την εταιρική του ταυτότητα του και παράλληλα να επεκτείνει τον διάκοσμο του στο δημόσιο χώρο σε υπερβολικό βαθμό με αποτέλεσμα να αλλοιωθούν ο χαρακτήρας και τα όρια της εγκατάστασης. Το γεγονός αυτό αλλά και πλήθος άλλων σύνθετων προβλημάτων, απειλών (βλέπε gentrification και φαινόμενο βραχυχρόνιων μισθώσεων) και ελλείψεων βασικών υποδομών συντελεί από τότε και στο εξής σε μία αποστασιοποιημένη στάση των κατοίκων και άλλων επιχειρηματιών της περιοχής.
- Ο Δήμος φάνηκε να αναγνωρίζει την αξία και τον ρόλο των τοπικών κοινοτήτων και της Κοινωνίας των πολιτών . Από το 2014 αναπτύσσονται προτάσεις και προγράμματα όπως το Συν-Αθηνά στο πρόγραμμα “Mayors’ Challenge” του Ιδρύματος Bloomberg, το Πόλη στο Τετράγωνο για να ενθαρρύνει και να διευκολύνει εγχειρήματα αντίστοιχα της Συν-οικίας Πιττάκη. Στόχοι αυτών των προγραμμάτων της πόλης είναι “η σύνδεση των πολιτών με τοπικούς θεσμούς και την τοπική κυβέρνηση με στόχο να αναδειχθούν συλλογικά λύσεις για τα προβλήματα και την αναβίωση της πόλης, η δυνατότητα να απλοποιηθούν διοικητικές διαδικασίες, να ανανεωθούν κανονισμοί, να ενδυναμωθεί το προσωπικό υπηρεσιών, να ενσωματωθεί νέα τεχνογνωσία κτλ.”. Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν βρέθηκε ο τρόπος για να ξεπεραστούν τα εμπόδια και οι προκλήσεις της Συν-οικίας Πιττάκη και ο Δήμος δείχνει να μην έχει αξιοποιήσει αυτή την εκπαιδευτική εμπειρία όσο θα άξιζε.
Μαρτυρίες
“…63 χρόνια ζω στην οδό Πιττάκη. Το πριν και το μετά την εγκατάσταση ήταν η μέρα με τη νύχτα! Έφυγαν τα πρεζόνια, έφυγαν οι κλέφτες, έφυγαν οι λωποδύτες, 5 εκατομμύρια κόσμος πέρασε και φωτογράφησε το δρόμο μας. Νύφη φωτογραφήθηκε εδώ, ταινία του Hollywood γυρίστηκε εδώ, τρία διαφορετικά σποτ της Deutsche Telekom, μέχρι που κάποιοι κατάλαβαν ότι δεν τους βολεύει, και με εντολή δημάρχου έγινε η αποσύνδεση!”“Τα ακίνητα εδώ πέρα πήραν φωτιά! Εκεί που κάποιος έδινε 1,5 εκ. για ένα ακίνητο, τώρα ο ίδιος έρχεται και δίνει 4 και 5 εκ.! Ήρθαν καινούριοι κάτοικοι αλλά τώρα δεν μπορούν να έρθουν άλλοι γιατί τα περισσότερα έγιναν AirBnB, αλλά συνεχίζει να έρχεται κόσμος που ψάχνει. Ότι τα φώτα αυτά άλλαξαν τη ζωή του δρόμου δεν το συζητάμε!” – κ. Γιάννης, κάτοικος στην οδό Πιττάκη
“Νοίκιασα το σπίτι, γιατί λάτρεψα το δρόμο και την εγκατάσταση” – πρώην κάτοικος
“Μερικές φορές κάνουμε πράγματα που μας ξεπερνάνε, και αυτή τη φορά αυτό που κάνατε σας ξεπέρασε. Η Πιττάκη είναι τοπόσημο για την πόλη, δεν είναι πλέον δική σας ευθύνη να την συντηρήσετε. Δεν ξέρω ποιανού ευθύνη είναι, αλλά είναι πλέον τοπόσημο. Ταξιδεύω παντού και υπάρχει κόσμος σε όλη την Ευρώπη που με ρωτάει για αυτόν το δρόμο! Δουλεύω με ομάδες που αντικείμενο τους είναι η αστική αλλαγή. Είναι πάρα πολύ εμπνευστικό που ένα στενό της Αθήνας που δεν υπήρχε στο χάρτη έγινε ένα σημείο που όλοι θέλουν να επισκεφθούν, να το φωτογραφίσουν, να το δουν …κάποιοι να το εκμεταλλευτούν. Είναι πολύ εντυπωσιακό μία ομάδα στην Κροατία που προσπαθεί να κάνει κάτι αντίστοιχο, να αναφέρεται στην Πιττάκη, η οποία έχει γίνει πανευρωπαϊκό παράδειγμα για την αστική αλλαγή. Είναι πολύ δύσκολο να πούμε ότι το κατεβάζουμε και θα κάνουμε κάτι άλλο. Πότε και πώς θα γίνει το κάτι άλλο; Κάποια πράγματα πρέπει να μένουν, εμένα θα μου λείψει πάρα πολύ…και σαν πλατό θα μου λείψει γιατί το έχω αξιοποιήσει για πολλές φωτογραφίες… Εγώ πιστεύω ότι δεν είναι δική σας ευθύνη πλέον, και θα έπρεπε να το αναλάβει ο Δήμος.” – Π. Γ., φωτογράφος
“Πρόσφατα συζητώντας με άλλους κατοίκους της περιοχής, συνειδητοποίησα ότι ίσως δικαίως δεν στηρίζει ο Δήμος τη συντήρηση της Πιττάκη, για δύο λόγους: 1) ένας Δήμος έχει τόσο μεγάλες ευθύνες συντήρησης σημαντικότερων αστικών υποδομών και αστικού εξοπλισμού…από πού και ως πού απαιτούμε από το προσωπικό του Δήμου να έχει το χρόνο ή την τεχνογνωσία για να υποστηρίξουν κάτι τέτοιο; Εδώ δεν έχει εξασφαλίσει τα αυτονόητα σε επίπεδο καθαριότητας και φωτισμού… Δεν θα ήταν σκανδαλώδες να δεχόταν να ανταποκριθεί στο δικό μας νταλκά όταν επικρατεί τόση αγανάκτηση για την έλλειψη βασικών υποδομών και υπηρεσιών; Υπάρχει μια συναισθηματική φόρτιση γιατί όλοι αγαπήσαμε αυτή την εγκατάσταση αλλά πρέπει να αποδεχτούμε ότι έφτασε το τέλος της και πάμε παρακάτω. Αυτό που θα περίμενα όμως από το Δήμο είναι να έχει το θάρρος να μας δώσει μια τέτοια απάντηση, να μας βάλει στη θέση μας! Οι παρασκηνιακές επικοινωνίες όμως μας προσβάλλουν και δείχνουν ότι υπάρχει κενό πολιτικής.” – Μαίρη Καρατζά, Place Identity
“…Η Πιττάκη μετουσιώνει όλα όσα λάτρεψα σε αυτό αλλά και όσα με απογοήτευσαν. Αυτό που λάτρεψα είναι το δυναμικό της πόλης, και αυτό που με απογοήτευσε είναι η αδυναμία του δυναμικού αυτού να εξελιχθεί. Η Πιττάκη ήταν πάνω απ’ όλα εκπαιδευτική εμπειρία. Μας έμαθε πώς όταν δεν υπάρχει δυνατότητα να γίνει κάτι με έναν τρόπο, μπορεί να γίνει με έναν άλλο. Πώς όταν δεν υπάρχουν χρήματα, μπορεί ο καθένας να φέρει έναν δικό του πόρο και να υπάρξει ένα διαφορετικό αποτέλεσμα. Πώς αντί μια δημόσια παρέμβαση να σχεδιαστεί στο γραφείο ενός αρχιτέκτονα κάπου αλλού, μπορούν οι τοπικές ιδέες να δημιουργήσουν κάτι που μιλάει περισσότερο στους ανθρώπους. Η Πιττάκη, εάν δεν το έχετε συνειδητοποιήσει, είναι η εικόνα της Αθήνας του 2018 σε όλο τον πλανήτη. Είναι το νέο μνημείο της πόλης και δεν έχει να κάνει ούτε με το μέγεθος, ούτε με την αρχιτεκτονική τελειότητα, ούτε με το αισθητικό αποτέλεσμα αλλά με τον τρόπο που φτιάχτηκε. Από την Πιττάκη βγαίνει μια γνώση, το θέμα είναι ποιος θέλει να μάθει. Αναρωτιέμαι εάν από όλο αυτό έχει μάθει κάτι ο Δήμος Αθηναίων. Εάν το πρόβλημα ήταν οι τεχνικές προδιαγραφές της εγκατάστασης, η αρμόδια υπηρεσία έχει βγάλει ένα εγχειρίδιο με τις προδιαγραφές στησίματος μίας εγκατάστασης στο δημόσιο χώρο; Πώς θα κάνω εγώ κάτι αντίστοιχο σωστά, ώστε να μείνει για πάντα; Η γνώση αυτή δε μετουσιώθηκε σε κάποιο εργαλείο, σε έναν μηχανισμό, σε μία κατεύθυνση, ένας χάρτης που να επιτρέπει σε όλους μας να κάνουμε άλλα πράγματα, αλλά και στο δήμο να είναι πιο αποτελεσματικός σε επίπεδο προμηθειών, συνεργασιών κλπ. Δυστυχώς, η γνώμη μου είναι ότι δεν έχει αλλάξει τίποτα σε θεσμικό επίπεδο ώστε η όποια καινοτομία να έχει συνέχεια, να διευκολύνονται άνθρωποι με χρόνο, όρεξη, ιδέες, πόρους για δημιουργικές παρεμβάσεις… Φοβάμαι ότι ο επόμενος θα αντιμετωπίσει τις ίδιες δυσκολίες και τα ίδια αδιέξοδα… Και κάπως έτσι “καις” την επιθυμία του πολίτη να συμμετέχει. Αυτός που έφερε το φωτιστικό με το λεωφορείο από το Χαλάνδρι και ένιωσε χαρά, υπερηφάνεια όταν άναψε η Πιττάκη, όταν θα ξαναπεράσει εδώ και δεν θα υπάρχει πια η εγκατάσταση, μάλλον θα αποφασίσει ότι δεν έχει νόημα να ξαναπάει φωτιστικό πουθενά, και αυτό είναι το χειρότερο απ’ όλα…” – Σ. Β., δικηγόρος
“Το θέμα τελικά είναι πόσο κουράγιο και ενέργεια έχουμε εμείς, ως ομάδες, να συντηρούμε κάποια πράγματα…ή θα πρέπει να μελετάμε από πριν ποιος θα είναι ο επόμενος αποδέκτης μίας δράσης ή θα πρέπει να αποδεχόμαστε ότι κάθε δράση έχει έναν κύκλο ζωής. Για μένα δεν είναι απαραίτητα ο Δήμος ο κατάλληλος αποδέκτης, θα δεχόμαστε να υιοθετήσει την εγκατάσταση πχ. κάποιο καφέ; Γιατί προκειμένου η Πιττάκη να γίνει νεότερο μνημείο και να συντηρείται θα πρέπει κάποιος να βάλει πλάτη, και ο Δήμος δεν έχει αυτή την ευελιξία! Εάν οι κάτοικοι δεν δέχονται την υιοθεσία από έναν ιδιώτη και δεν μπορούμε να επενδύουμε σε βάθος χρόνου, θα πρέπει να βρούμε ένα εναλλακτικό μοντέλο τύπου crowdfunding ή να αποδεχτούμε ότι απλά κλείνουμε τα φώτα.” – Δ. Κ., εργαζόμενος στη γειτονιά
“Δεν μπορεί να υποστηριχθεί ένα τέτοιο σενάριο επικοινωνιακά και πρακτικά από την κοινότητα εφόσον δεν υπάρχει ισονομία και προστασία του δημόσιου χαρακτήρα από το Δήμο. Επικρατεί ματαίωση: Να κάνουμε crowdfunding για να ενισχύσουμε την είσοδο σε ένα συγκεκριμένο καφέ;” – Μαίρη Καρατζά, Place Identity
“Αποτέλεσε μία υπέρβαση το 2012, καθότι χρειάστηκε να συνεργαστούν δύο δημιουργικές ομάδες, μία πολυεθνική εταιρεία -η Coca Cola- με τη διαφημιστική της, η οποία παρείχε χορηγία για να καλυφθούν όλα τα τεχνικά έξοδα (μελέτη, παραγωγή, επικοινωνία, συντήρηση εγκατάστασης για 6 μήνες αρχικά), ο Δήμος Αθηναίων, που παρείχε ηλεκτροδότηση και τεχνική υποστήριξη. Μέσα από μία ευρεία καμπάνια ενημέρωσης συμμετείχαν εκατοντάδες πολίτες και παρακολούθησαν το έργο χιλιάδες, ΜΜΕ, ερευνητές. Χάρη σε αυτό το έργο οι ομάδες μας συμμετείχαν σε νέα έργα και διεθνή δίκτυα ανταλλάσσοντας τεχνογνωσία και εξελίσσοντας νέα έργα με αντίστοιχες αρχές και μεθοδολογίες.” – Στεφανία Ξυδιά, Place Identity
“Θα ήθελα να δω τον Δήμο να ανταποκρίνεται και να δείχνει ένα σεβασμό σε όλη αυτή τη δουλειά που έχει γίνει, και να μπορεί να συνειδητοποιήσει την προστιθέμενη αξία. Είναι πολύ λίγες οι πρωτοβουλίες που ξεφεύγουν των στενών συνόρων της περιοχής που γίνονται, πόσω μάλλον της πόλης και πόσω μάλλον της χώρας. Αυτό είναι κάτι πάρα πολύ ιδιαίτερο και είναι πολύ αμφίβολο αν θα επαναληφθεί. Αν αυτό το συνειδητοποιούσε ο Δήμος, το τι του έχει προσφέρει, το λιγότερο που θα μπορούσε να κάνει είναι μία συνάντηση με τον υπεύθυνο αντιδήμαρχο και να αποφασιστεί από κοινού το αν είναι η ώρα να γίνει η επικήδειος ή τι μπορεί να γίνει από κοινού για να συνεχιστεί. Θεωρώ ότι η εγκατάσταση δεν έχει κλείσει τον κύκλο της και με λυπεί ιδιαίτερα αν γίνει αυτό, θεωρώ ότι η εγκατάσταση αυτή έχει πάρα πολλά να δώσει ακόμα. Η πολλή δουλειά έχει γίνει, τώρα είναι το λιγότερο που πρέπει να γίνει, είναι εξαιρετικό το να αναπαραχθεί και να πολλαπλασιαστεί αλλά ο πιλότος είναι το φως που πρέπει να διατηρήσουμε. Όταν κάτι έχει γίνει τόσο εμβληματικό και έχει ξεφύγει τόσο από τα σύνορα της χώρας δεν μπορούμε να λέμε ότι δεν μπορώ να συντηρήσω κάτι για απλούς τεχνικούς λόγους. Ούτε μπορεί ένα μαγαζί να γίνετε τόσο επιθετικό προς το δημόσιο χώρο και προς όλες τις άλλες επιχειρήσεις και να μην οριοθετείται – αυτά είναι πράγματα που μπορεί να κάνει ο Δήμος και κυρίως να ακούσει μία ομάδα που πραγματικά ξεχώρισε. Είναι κρίμα με όλη αυτή τη δουλειά να μην μπορεί να βρεθεί μία λύση συντήρησης επί της ουσίας…” – Συμμετέχοντας
“Έχει νόημα να μιλάμε για έναν κύκλο ζωής, αν άφησε κάτι το οποίο μεταλαμπαδεύεται. Αλλά αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι το θάβουμε. Που σημαίνει ότι τελείωσε εξατμίζεται, εξαφανίζεται, πυρπολείται αλλά δεν μένει τίποτα. Σε δύο επίπεδα – το ένα είναι στη διάθεση των ανθρώπων και το δεύτερο σε επίπεδο εμπειρίας. Ο Δήμος είναι υπεύθυνος να κρατήσει αυτή την εμπειρία για την πόλη αλλά είναι σαν να του βάζουμε ένα σπίρτο, το καίμε και εξαφανίζεται.” – Συμμετέχοντας
“Πρωτοβουλίες όπως η Πιττάκη έχουν αποτελέσει έμπνευση για το Δήμο ώστε να σχεδιάσει προγράμματα όπως το ΠΟΛΗ 2 για την υποστήριξη παρεμβάσεων στην πόλη από τους πολίτες” – Εκπρόσωπος ΕΑΤΑ Δήμου Αθηναίων
“Εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι το πραγματικό πιλοτικό έργο που ειναι η Πιττάκη δεν αξιοποιήθηκε από το Δήμο και ξεκινά τώρα ένα άλλο πιλοτικό πρόγραμμα που στην πράξη δε λαμβάνει υπόψιν την εμπειρία αυτής της ομάδας, και τον αντίκτυπο της Πιττάκη. Θα έπρεπε ο πραγματικός πιλότος αντί να ακυρωθεί, να εξελιχθεί.” – Π. Γ., Εθνοβιολόγος
“Ως κάτοικος της Μάνδρας, έχω προσωπική εμπειρία του τί σημαίνει ένας Δήμος από το να μην μπορεί σωστά, να μη λειτουργεί καθόλου… Πάντα πίστευα στη διαφορά που μπορεί να κάνει ο φωτισμός στη ζωή ενός δρόμου και όταν είδα την Πιττάκη, χωρίς να ξέρω ποιος το έκανε μου φάνηκε απίστευτο! Αυτά με έκαναν να έρθω σήμερα από τη Μάνδρα να παρακολουθήσω αυτή τη συζήτηση.” – κ. Βαγγέλης, κάτοικος Μάνδρας
“Υπάρχει “φάκελος Πιττάκη” στο Δήμο που να συγκεντρώνει τα δεδομένα, τα αποτελέσματα ώστε να μπορεί ένας άνθρωπος να ενημερώσει έναν ενδιαφερόμενο; Ως προγραμματιστής βλέπω ότι η επικοινωνία είναι βασικό πρόβλημα στο Δημόσιο, και σε αυτή την περίπτωση δεν φαίνεται να υπάρχει κανάλι για τη διαχείριση αντίστοιχων παρεμβάσεων συνολικά.” – Συμμετέχοντας
“Ο δημιουργικός φωτισμός μέσα στην πόλη εκτός από τα άμεσα αποτελέσματα γίνεται και ένα από τα στοιχεία της ταυτότητας της πόλης. Και τελικά σου έρχεται απάντηση από ένα τεχνικό τμήμα ότι δεν μπορεί να διατηρηθεί ένα στοιχείο της ταυτότητας.” – Ειρήνη Στείρου, Beforelight
“Είμαι μέλος της ομάδας ΑΤΑ (Alternative Tours of Athens) που ξεκίνησε να διοργανώνει εναλλακτικές ξεναγήσεις στην Αθήνα το 2012. Η Πιττάκη ήταν ένα από τα τοπόσημα που μας ενέπνευσαν και ήταν διαφορετικό από τα κλασικά τουριστικά σημεία της πόλης. Μάλιστα, η Πιττάκη μας ενέπνευσε πάρα πολύ, τη θεωρούσαμε εμβληματική δράση στην πόλη, μας προκάλεσε να κάνουμε αντίστοιχες παρεμβάσεις όπως στην οδό Αισχύλου. Αλλά η Πιττάκη δεν είναι πια τοπόσημο της Αθήνας του 2018 αλλά του 2015. Η Αθήνα έχει αλλάξει πάρα πολύ τα τελευταία δύο χρόνια, σε σημείο που δεν ξέρω αν θέλω να συνεχίσω να περνάω από εδώ και γενικότερα από του Ψυρρή.” – Μ. Π., Αρχιτέκτων
“Όλη η γειτονιά, οι παλιοί κάτοικοι, οι καταστηματάρχες μιλούσαν για αυτή την εγκατάσταση. Φίλοι από άλλες περιοχές της Αθήνας και άλλες πόλεις έφταναν ως εδώ για να δουν από κοντά αυτή την εγκατάσταση.” – Β. Ν., Σύλλογος Παναθήναια
2.2. Η Συν-οικία Πιττάκη αποτέλεσε μία πρωτοβουλία πολιτών και υλοποιήθηκε μέσα από μία διατομεακή συνεργασία – Κοινωνίας των πολιτών, Δήμου και επιχειρήσεων. Ποιος θα έπρεπε να είναι ο ρόλος του κάθε τομέα σε τέτοιου είδους αστικές – εικαστικές παρεμβάσεις στο Δημόσιο χώρο;
Οι αστικές – εικαστικές παρεμβάσεις μικρής κλίμακας θα μπορούσαν να προκύπτουν από πρωτοβουλίες που προέρχονται από οποιοδήποτε τομέα Δήμου-Κοινωνίας Πολιτών-Ιδιωτικών Επιχειρήσεων αλλά είναι απαραίτητη η στενή και ισότιμη συνεργασία σε όλα τα στάδια τέτοιων εγχειρημάτων.
Παράλληλα χρειάζεται οι ρόλοι αυτοί και οι τρόποι συνδιαλλαγής χρειάζεται να είναι σαφείς και ευδιάκριτοι, ειδάλλως εύκολα θα συντελεστούν περιχαρακώσεις, αποκλεισμοί, φαινόμενα διαφθοράς ή καταπάτησης του δημοσίου συμφέροντος.
Σχετικά με το ρόλο του Δήμου:
- Σε ένα Δήμο είναι απαραίτητη η ανάπτυξη μηχανισμών με τους οποίους να συνδιαλέγονται οι ομάδες πολιτών. Ωστόσο οι μηχανισμοί αυτοί χρειάζεται να εξασφαλίζουν ένα ανοιχτό πλαίσιο διάλογου, αμοιβαίας μάθησης και συνεργασίας. Προς αυτή την κατεύθυνση, ο βασικός στόχος του Δήμου θα ήταν να διευκολύνει τις πρωτοβουλίες από τα κάτω να δράσουν διαφυλάσσοντας το κοινό συμφέρον και λιγότερο να τις κατευθύνει, να τις εντάξει σε συγκεκριμένα επικοινωνιακά ή χρηματοδοτικά πλαίσια, κ.α.
- Παράλληλα, τέτοιοι μηχανισμοί είναι απαραίτητο να μην λειτουργούν εξωθεσμικά ή αποκομμένα με διάφορα τμήματα του Δήμου και τις τοπικές κοινότητες, εφόσον χρειάζεται παράλληλα να επιχειρούνται αλλαγές διαδικασιών, κανονισμών, θεσμών, ανταλλαγές γνώσης και εμπειρίας που θα επηρεάζουν και θα βελτιώνουν τους τρόπους διασύνδεσης και συνεργασίας των πολιτών τις δημοτικές αρχές και δημοτικές υπηρεσίες .
- Ο Δήμος είναι αυτός που μπορεί να επεξεργάζεται τα κανονιστικά πλαίσια, τη διαφύλαξη των αρχών (ισονομίας, ισοτιμίας, προσβασιμότητας για όλους, διαφάνειας) να μετατρέπει τη γνώση και την εμπειρία σε νέους θεσμούς για την πόλη οι οποίοι να λειτουργούν πέρα και πάνω από τις προσωπικές σχέσεις.
- Είναι απαραίτητη η αναγνώριση της αξίας της αποκέντρωσης και της ενίσχυσης των τοπικών κοινοτήτων προκειμένου να ενισχυθεί στην πράξη η καινοτομία και η ευφυΐα της πόλης.
Σχετικά με το ρόλο της Κοινωνίας των Πολιτών:
- Η κοινωνία των πολιτών καλείται να βρει τους τρόπους “αντίστασης” που απαιτούνται ώστε να υπηρετήσει το κοινό συμφέρον, να συντελέσει στο να αναπτυχθούν οι άμυνες ή να τεθούν οι περιορισμοί που απαιτούνται στην πόλη .
Σχετικά με τις Ιδιωτικές επιχειρήσεις:
- Ιδιωτικές επιχειρήσεις/ οργανισμοί αξίζει να έχουν τον ρόλο αυτού που διευκολύνει και υποστηρίζει να γίνει εφικτό κάτι που δεν θα ήταν.
- Ωστόσο χρειάζεται να εξασφαλίζει τον απαραίτητο σεβασμό και τη διακριτικότητα στο δημόσιο χώρο γεγονός που καθιστά απαραίτητη την κουλτούρα σε οργανισμούς και στελέχη προς μία κατεύθυνση σύμφωνα με την οποία αναγνωρίζεται ότι η πραγματική αξία βρίσκεται λιγότερο στην πρόσκαιρη προβολή και περισσότερο στον κοινωνικό αντίκτυπο ή στη βιώσιμη ανάπτυξη μίας περιοχής.
- Σε σχέση με τις επιχειρήσεις ο Δήμος θα έπρεπε να είναι αυτός που θα βάλει τα όρια προβολής ή διακριτικότητας των επιχειρήσεων.
Μαρτυρίες
“Ο Δήμος δεν είναι κάτι απρόσωπο όπως παρουσιάζεται. Ο Δήμος είναι ένας πολύ μεγάλος μηχανισμός με πολλά διαφορετικά σκέλη τα οποία αντιλαμβάνονται με εντελώς διαφορετικό τρόπο αυτά τα οποία κάνουν οι πολίτες. Με μια κοινή λογική αντιλαμβάνομαι ότι υπάλληλοι πρέπει να πάρουν ευθύνη για κάτι που δεν είναι βάσει των προδιαγραφών, δεν έχει περάσει από διαδικασία προμηθειών δήμου, μπορεί να το φοβούνται… Δεν σημαίνει ότι μέσα σε ένα τέτοιο μεγάλο οργανισμό θα βρεις πολύ εύκολα κάποιον που έχει τεχνογνωσία και εμπειρία ή κάποιον που να καλύπτεται ίσως από το νομικό πλαίσιο για να αγκαλιάσει το οτιδήποτε! Αντιμετωπίζετε το Δήμο σαν να είναι ένα πράγμα. Τέτοιου είδος παρεμβάσεις πρέπει να συνομιλήσουν με όλα αυτά τα διαφορετικά πρόσωπα του Δήμου. Αυτό το παράδειγμα ήταν πολύ διαφωτιστικό για το Δήμο πρόκειται για μία εγκατάσταση που ξεκίνησε για να παραμείνει 6 μήνες, τελικά κατάφερε να παραμείνει για 6 χρόνια. Και τώρα συζητάμε αν κάτι τέτοιο γίνεται για να παραμείνει ή φτιάχνεται για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Αυτό που καταφέρατε σε ένα από τα πρόσωπα του Δήμου έχει λειτουργήσει πάρα πολύ δημιουργικά. Από πλευράς αναπτυξιακής του Δήμου, μέσα από το πρόγραμμα Πόλη 2 προσπαθούμε να στήσουμε έναν μηχανισμό και εσείς ως πολίτες να ξέρετε ότι θα έχετε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο ανθρώπων και μεθοδολογίας με τον οποίο θα μπορείτε να συνδιαλέγεστε. Κατά κάποιον τρόπο ο καθένας από εσάς έχει βρει έναν τρόπο συνομιλίας με τον Δήμο, τώρα ένας εκπρόσωπος ενός μηχανισμού του Δήμου είναι εδώ και ακούει και αυτή τη συζήτηση που γίνεται. Είναι μία γνώση που θα ενσωματωθεί σε επόμενες ενέργειες και σε ένα επόμενο κάλεσμα του προγράμματος (Πόλη2). Η πρόθεση του Δήμου δεν είναι να κάνει τη ζωή των πολιτών δύσκολη αλλά να στήσει μηχανισμούς ώστε οι ομάδες πολιτών να έχουν να συνδιαλλαγούν με ένα σχήμα. Οπότε το δικό σας παράδειγμα θεωρώ ότι έχει λειτουργήσει θετικά. Τέτοιες παρεμβάσεις είναι καινούργιες για την πόλη. Πριν από κάποια χρόνια αυτά δεν γίνονταν και χρειάζεται ένα χρονικό διάστημα το “πεπτικό σύστημα” ενός τέτοιου μηχανισμού να μπορέσει να ενσωματώσει τέτοιου είδους πρωτοβουλίες.” – Εκπρόσωπος ΕΑΤΑ Δήμου Αθηναίων
“Ο Δήμος δεν επέλεξε να έρθει σε επαφή με τις ομάδες και συλλογικότητες που συντέλεσαν σε αυτή την παρέμβαση. Τώρα γίνεται μία ανοιχτή συζήτηση και ένας διάλογος που και πάλι οι ομάδες πολιτών επιδίωξαν την επαφή με τον Δήμο. Από την άλλη ο Δήμος διοργάνωσε διαβούλευση με θέμα την «Κοινωνία των πολιτών» στην 1η Διάσκεψη για την Αθήνα και δεν προσκάλεσε ούτε επέτρεψε τη συμμετοχή κανενός μέλους από αυτές τις ομάδες που συντέλεσαν στην παρέμβαση Συνοικία Πιττάκη και πολλές άλλες δράσεις στην πόλη. Για το πρόγραμμα Πόλη2 ο Δήμος κάλεσε μεμονωμένα άτομα να συνάψουν επαγγελματικές σχέσεις και αυτό είναι διαφορετικό από το “είμαι σε διάλογο με ομάδες της πόλης”. Ο “χρόνος” ο οποίος αναφέρθηκε ως ζητούμενο από εκπρόσωπο της αναπτυξιακής του Δήμου, χρειάζεται όταν μία δημοτική αρχή θέλει να έχει τον έλεγχο τέτοιου είδους παρεμβάσεων και όχι για να τις ενθαρρύνει ή διευκολύνει. Όταν υπάρχει μία τέτοια δυναμική από τα κάτω μπορεί να την διευκολύνει και να συντελεστεί αλλαγή με λιγότερη ενέργεια. Όταν όμως επιδιώκεις τόσο πολύ τον έλεγχο ή όταν συστήνεις εξωθεσμικές επιτροπές περιθωριοποιώντας τα ίδια τα δημοτικά και τοπικά συμβούλια και δεν τα διευκολύνεις να έχουν τον πρώτο λόγο για δράσεις & παρεμβάσεις στις γειτονιές, τότε χρειάζεται χρόνος και κόπος. Αυτή η δημοτική αρχή είναι σαν να έχει μπερδέψει τον ρόλο της και να χρειάζεται μία πολιτική ψυχανάλυση. Έχει υιοθετήσει ένα αφήγημα συμμετοχικότητας και καινοτομίας, αλλά αυτά τα αφηγήματα γίνονται πράξη όταν αναγνωρίζεται ο ρόλος των ενεργών πολιτών και όταν ο ρόλος της εξουσίας, των αρχών, των κομμάτων είναι διευκολυντικός και όχι τόσο παρεμβατικός ή καθοδηγητικός. Για παράδειγμα, όταν λέτε “Πηγαίντε να κάνετε παρεμβάσεις στο Σεράφειο” όπως μας είπατε στη συνέντευξη που περάσαμε από την επιτροπή του προγράμματος Πόλη2 η απάντηση είναι αντιδραστική “Όχι θέλουμε να κάνουμε παρεμβάσεις στη γειτονιά μας!” Ο Δήμος ακόμα και στις διαδικασίες διαβούλευσης θα έπρεπε να είχε επιτρέψει την ατζέντα των θεμάτων να τη θέτουν οι γειτονιές, οι πολίτες, οι επαγγελματίες, οι κάτοικοι, οι διαμερισματικοί σύμβουλοι και όχι να θέτει προαποφασισμένα θέματα που όλα έχουν καθοριστεί, έχουν πάρει το ΕΣΠΑ τους, έχουν ανατεθεί και ελάτε δήθεν να διαβουλευτούμε. Ο ρόλος των επιχειρήσεων σε αυτό, θα έπρεπε να είναι επίσης “διευκολυντικός”, ως υποστηρικτής-χορηγός και απόλυτα διακριτικός ενώ ο Δήμος εκεί θα έπρεπε να θέτει τους περιορισμούς ώστε να μην γίνεται ο δημόσιος χώρος ένα διαφημιστικό πεδίο. Οι επιχειρήσεις χρειάζεται να καταλάβουν ότι κερδίζουν μέσα από την διακριτικότητα τους και τον σεβασμό στον δημόσιο χώρο. Ο χορηγός της Συν-οικίας Πιττάκη κέρδισε επειδή δέχτηκε να είναι διακριτικός και αυτό είναι κάτι που το παλέψαμε. Γιατί αν δεν ήταν η παρουσία του διακριτική η εγκατάσταση θα είχε βανδαλιστεί και θα είχε τερματιστεί πολύ πιο νωρίς, ούτε γυρίσματα ούτε τόσες φωτογραφήσεις θα είχαν γίνει αν η εγκατάσταση αυτή ήταν καθαρά λογοτυπημένη. Η δημοτική αρχή θα έπρεπε να καταλάβει γιατί έχει πάρει τόσο προσωπικά τέτοια θέματα και γιατί δημιούργησε τόσες περιχαρακώσεις, αποκλεισμούς και κατευθύνσεις.” – Μαίρη Καρατζά, Place Identity
“Αυτό που μάθαμε είναι ότι Δήμος εκτός του ότι θα έπρεπε να επαναπροσδιορίσει κάποιες διαδικασίες θα έπρεπε να κάνει και κάποιες κινήσεις προστασίας της κατοικίας και προστασίας της πόλης ειδάλλως εγώ ως ενεργός πολίτης δεν θα ήθελα να κάνω τίποτα άλλο στην πόλη. Δραστηριοποιούμαστε σε κάποιες περιοχές όπως στην οδό Ξούθου και εν όψη του προγράμματος Πόλη στο Τετράγωνο σκεφτήκαμε να κάνουμε κάποια αστική εγκατάσταση αλλά μετά το ξανασκεφτήκαμε και σκεφτήκαμε ότι είναι καλύτερα να μην αναλαμβάνουμε τέτοιες πρωτοβουλίες αφού δεν υπάρχουν άμυνες στην πόλη, μπροστά στο ανεξέλεγκτο φαινόμενο του gentrification” – Μ. Π., Αρχιτέκτων
“Έχω την ευκαιρία μέσα από τη δουλειά μου να συνεργάζομαι με πολλούς Δήμους του εξωτερικού και αυτό που γίνεται δεν είναι κάτι μοναδικό αλλά είναι κάτι που συμβαίνει. Ωστόσο υπάρχει εδώ κάτι πολύ ιδιότυπο, όμως, τον τελευταίο καιρό ο Δήμος Αθηναίων με χρηματοδοτούμενο post στα social media προσπαθεί να μας πείσει ότι είναι πόλη καθαρή, και η πιο συμμετοχική πόλη της Ευρώπης που συνεργάζεται με τους ιδιώτες κτλ. Αυτό που αντιλαμβάνομαι είναι ότι ο ιδιώτης παίζει μπάλα, αλλά ο πολίτης πασχίζει. Οι πολίτες είναι έξυπνοι, αλλά οι πόλεις παραμένουν χαζές. Είμαστε στο 2018 και εδώ μιλάμε με όρους του 1990. Είναι καλό να έχετε στο μυαλό σας ότι δεν φτάνει να λέμε ότι πήραμε τα μαθήματα μας χωρίς η πόλη να γίνεται πραγματικά πιο έξυπνη.” – Π. Γ., Εθνοβιολόγος
“Θα έπρεπε ο πολίτης να βλέπει τον Δήμο ως ένα νευρικό σύστημα, πεπτικό, μυϊκό σύστημα. Πήρατε τα μαθήματα σας και ότι θα περάσουν στις επόμενες ενέργειες αλλά δεν έχω καταλάβει πώς ακριβώς τελικά θα γίνει αυτό. Πώς έχει επηρεάσει το τμήμα του Δήμου που ασχολείται με την πληροφόρηση του ενεργού πολίτη;” – Συμμετέχοντας
“Για να λειτουργήσει μία τέτοια διατομεακή συνεργασία, χρειάζεται μία από κοινού συνεργασία για κάθε στάδιο μίας δράσης. Δεν είναι όλες οι δράσεις ίδιες. Σε κάποιες πρέπει να πάρει την πρωτοβουλία η Κοινωνία των πολιτών, σε άλλες ο Δήμος, σε άλλες οι επιχειρηματίες. Το θέμα είναι ότι το τελικό προϊόν που πρέπει να υπάρχει στο δημόσιο χώρο, να έχει σκέψη και ανταπόδοση για όλους, να είναι ισόνομο, ισότιμο και να εξασφαλίζει πρόσβαση από όλους και για όλους. Δεν θα καθόριζα τους ρόλους εξ αρχής, είναι κατά περίπτωση. Για κάθε δράση θα πρέπει να υπάρχει ένα πλαίσιο συνεργασίας που θα καθορίζονται όλα αυτά και θα εξασφαλίζονται αρχές ισονομίας, ισοτιμίας και πρόσβασης για όλους.” – Βασίλης Ντόβρος, Beforelight
“Οι ρόλοι όντως εναλλάσσονται αλλά πρέπει να υπάρχουν και κάποια όρια στην εναλλαγή. Το κανονιστικό πλαίσιο δεν μπορεί να το θέσει ούτε ομάδα πολιτών, ούτε επιχειρηματίες, αλλά το θέτει η αρχή. Τον ρόλο του συντονιστή πρέπει να τον έχει ο Δήμος, γιατί είναι ο μόνος που έχει την ικανότητα να μετατρέψει και την εμπειρία σε κανονιστικό πλαίσιο και απορώ αν από την εμπειρία που δημιουργήθηκε στη Συν-οικία Πιττάκη πέρασε ή συντέλεσε σε κάποιο κανονιστικό πλαίσιο. Για παράδειγμα, από αυτή τη δράση φανερώθηκε ότι υπάρχει ανάγκη να οριστούν προδιαγραφές για το πώς γίνονται εγκαταστάσεις στο δημόσιο χώρο, ή ότι μια δημόσια εγκατάσταση πρέπει να έχει εξασφαλίσει ζητήματα ασφάλισης και ασφάλειας κτλ. Άρα ο Δήμος από αυτή τη δράση έμαθε, ή αναδιαμόρφωσε κάπως κάποιο κανονιστικό πλαίσιο για το πώς γίνονται τέτοιες παρεμβάσεις; Αυτός που έχει στα χέρια του την κανονιστική εξουσία δεν φαίνεται να έχει μάθει. Βλέπω ένα Δήμο να εμπνέεται από αυτό αλλά δεν εξέλιξε δομές, κανονισμούς και θεσμούς. Ενώ υπάρχει ωριμότητα και γνώση, σε συλλογικότητες και συντελεστές μίας δημοτικής αρχής 8 ετών δεν έχει κεφαλαιοποιηθεί. Αν αγαπάς την πόλη αναπτύσσεις τους θεσμούς και όχι τις προσωπικές σχέσεις. Ο ρόλος ενός αιρετού είναι να δημιουργήσει μηχανισμούς που θα υπάρχουν εκεί και μετά από εμένα.” – Σ. Β., Δικηγόρος
Φωτογραφίες: Πάνος Γεωργίου
