“1η Διάσκεψη για την Αθήνα” του Δήμου Αθηναίων: Σχολιασμός και επισημάνσεις για τη διαδικασία
Την Πέμπτη 11 Φεβρουαρίου 2016 πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του δημάρχου Αθηναίων κ. Γιώργου Καμίνη, η 1η Διάσκεψη για την Αθήνα, στην Τεχνόπολη του δήμου Αθηναίων, στην οποία παρευρέθηκαν 5 μέλη του οργανισμού μας. Η 1η Διάσκεψη φιλοξένησε 4 θεματικούς κύκλους συζήτησης στα εξής θέματα: 1) Το Παιδί, το οποίο βρίσκεται στο επίκεντρο της πολιτικής του δήμου Αθηναίων με δράσεις, που φέρνουν κοντά τα παιδιά και το σχολείο με την κοινωνία. Αλλάζοντας, παράλληλα το ρόλο του σχολείου στη γειτονιά. 2) Η Κοινωνία των Πολιτών, οι πρωτοβουλίες της οποίας στηρίζονται ως βασικό κύτταρο δημιουργίας, μέσω της πρωτοποριακής για τα ελληνικά δεδομένα πλατφόρμας «ΣυνΑθηνά» του δήμου Αθηναίων, η οποία συνδέει τις πιο δυναμικές κοινότητες της πόλης. 3) Το περιβάλλον, η φροντίδα του οποίου αποτελεί πάντοτε ζητούμενο και προϋπόθεση για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής μας στο κέντρο της Αθήνας, εστιάζοντας στον εμβληματικό Εθνικό Κήπο. 4) Το Εμπορικό Τρίγωνο του ιστορικού κέντρου, στο οποίο επιχειρείται να αποδοθεί η σημασία που του αξίζει, με την πιλοτική παρέμβαση αποκατάστασης για την ισομερή ανάπτυξη της περιοχής, στο επιχειρηματικό και πολιτιστικό ζωντάνεμά της, με σεβασμό στο δημόσιο χώρο και στους κατοίκους του. Οι παρακάτω σχολιασμοί και επισημάνσεις αναπτύχθηκαν για ενημερωτικούς και εκπαιδευτικούς λόγους των μελών μας.
- Επικοινωνία ενημέρωσης και ενεργοποίησης κοινού. Ο τρόπος της επικοινωνίας που αναπτύχθηκε ενόψει της εκδήλωσης της διαβούλευσης «1η Διάσκεψη για την Αθήνα» δεν έκανε σαφές αν αφορά σε μία ανοιχτή εκδήλωση ή σε μία εκδήλωση κλειστή που απευθύνεται μόνο σε όσους έχουν ονομαστική πρόσκληση. Τόσο ο τίτλος «Ελάτε να μιλήσουμε για την πόλη μας» όσο και το περιεχόμενο και τα μέσα ενημέρωναν για μία εκδήλωση η οποία απευθύνεται σε όλους τους δημότες/πολίτες ωστόσο στη διοργάνωση δεν επιτρέπονταν η συμμετοχή πολιτών αν δεν έχουν προσκληθεί προσωπικά άτομα, ακόμα και αν ανήκουν σε οργανισμούς και φορείς της πόλης και με σχετικό αντικείμενο.
- Το πρόγραμμα της εκδήλωσης διαβούλευσης. Με δεδομένο ότι είναι πάντα στόχος να διευκολύνουμε και όχι να δυσκολέψουμε τη συμμετοχή του κοινού που απευθυνόμαστε, ο προγραμματισμός των διαβουλεύσεων γίνεται έχοντας λάβει υπόψη και σεβαστεί τις επαγγελματικές ή και κοινωνικές υποχρεώσεις του κοινού που απευθυνόμαστε. Συνιστάται εκδηλώσεις διαβούλευσης να προγραμματίζονται εκτός ημερών και ωραρίων εργασίας και για περιορισμένο αριθμό ωρών. Αν κρίνονται απαραίτητες περισσότερες από 3~4 ώρες τότε το πρόγραμμα μπορεί να πραγματοποιείται σταδιακά (π.χ. κάθε Τετάρτη απόγευμα για δύο ή τρεις εβδομάδες) ή ως ημερίδες εντός Σαββατοκύριακου. Η «1η Διάσκεψη για την Αθήνα» πραγματοποιήθηκε καθημερινή, ημέρα Πέμπτη από τις 10:00 το πρωί έως στις 7:00 το απόγευμα. Το πρόγραμμα της ολοήμερης διοργάνωσης μπορούσε με μεγάλη ευκολία να έχει συμπτηχθεί μέσα σε 3 με 4 ώρες, γεγονός που προκάλεσε και την αγανάκτηση πολλών συμμετεχόντων διαπιστώνοντας ότι χάνουν παραγωγικό τους χρόνο «για πολιτικές φιέστες» όπως σχολιάστηκε.
- Ο σχεδιασμός και τα ερωτήματα διαβούλευσης. Σχεδιάζοντας τη διαδικασία και την ατζέντα μίας δημόσιας διαβούλευσης με στοχευμένο κοινό λαμβάνουμε υπόψη την σχετική πρότερη εμπειρία, τεχνογνωσία και αποτελέσματα που έχουν προκύψει από τη δράση πολιτών, ομάδων και φορέων της πόλης. Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις προκλήσεων της πόλης υπάρχουν κοινότητες που έχουν δραστηριοποιηθεί με λιγότερα ή περισσότερα αποτελέσματα. Κατά τη διαδικασία διαβούλευσης στην «1η Διάσκεψη για την Αθήνα» δεν υπήρξε μέριμνα χαρτογράφησης, ενσωμάτωσης και αξιοποίησης της υπάρχουσας εμπειρίας και τεχνογνωσίας. Σε όλα τα θέματα οι συζητήσεις ξεκίνησαν από την αρχή με τρόπο που να αφορά ανειδίκευτο κοινό και όχι το ειδικευμένο και ενεργό που είχε προσκληθεί, δυσκολεύοντας την προσέγγιση ώριμων αποτελεσμάτων και δέσμευσης του κοινού για τη συνέχεια διάλογου και συνεργασίας.
- Η “σοδειά” της διαβούλευσης. Η συγκομιδή των αποτελεσμάτων μίας διαβούλευσης αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της. Στις σύγχρονες μεθόδους συμμετοχικού σχεδιασμού περιλαμβάνονται ποικίλες πρακτικές οι οποίες διευκολύνουν την αποτύπωση της συλλογικής ευφυΐας και δίνουν τη δυνατότητα να καταγράφονται δεδομένα περιεκτικά με συμμετοχικό και αυτόνομο τρόπο. Κατά την «1η Διάσκεψη για την Αθήνα» στους περισσότερους κύκλους συζήτησης η συγκομιδή της “σοδειά” ήταν αρμοδιότητα ενός ατόμου που κρατούσε σημειώσεις χωρίς να είναι εφικτό να αποτυπώσει και να αποδώσει τα δεδομένα και τα συμπεράσματα επαρκώς. Τα συμπεράσματα παρουσιάστηκαν στο τέλος της εκδήλωσης ανά θεματική και σχολιάστηκαν από τους συντονιστές και τις δημοτικές αρχές βασιζόμενα τόσο σε μερικές παρεμβάσεις και προτάσεις των συμμετεχόντων όσο και σε προ διαμορφωμένα κείμενα.
- Αξιολόγηση της διαδικασίας συμμετοχής. Η διοργάνωση «1η Διάσκεψη για την Αθήνα» δεν περιλάμβανε τη διαδικασία αξιολόγησης της από τους συμμετέχοντες. Κρίνεται απαραίτητη η αξιολόγηση της διαδικασίας από τους ίδιους τους συμμετέχοντες καθώς και η συνεισφορά τους στο σχεδιασμό για τα επόμενα βήματα. Ένας πίνακας αξιολόγησης ή ένα ερωτηματολόγιο μερικών πεδίων το οποίο μπορεί να δοθεί και να συμπληρωθεί από το κοινό τα τελευταία 5 λεπτά της διαβούλευσής μπορεί να προσφέρει στους διοργανωτές πολύτιμα δεδομένα για το πώς να βελτιώσουν και να εξελίξουν τη διαδικασία διαβούλευσης αλλά και να εμπλουτιστούν τα συμπεράσματα των θεματικών.
- Κοινοποίηση αποτελεσμάτων. Τέλος μετά της διοργάνωση «1η Διάσκεψη για την Αθήνα» δεν εξασφαλίστηκε κάποια κοινοποίηση ή δημοσίευση αποτελεσμάτων ή συμπερασμάτων προς τους συμμετέχοντες όσο και προς το ευρύτερο κοινό. Τα αποτελέσματα μίας διαβούλευσης, αποτελούν κοινό αγαθό και γνωστοποιούνται τόσο για λόγους ενημέρωσης όσο και αξιοποίησης τους για επόμενες ή λοιπές πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες.
Ο συμμετοχικός σχεδιασμός θεωρείται ως έναν από τους λίγους τρόπους που θα μπορούσαν να μας οδηγήσουν σε βιώσιμες, δίκαιες και αναπτυξιακές λύσεις για την Αθήνα. Μέσα από μία σειρά δράσεων έχουμε διαπιστώσει ότι οι Αθηναίοι δημότες και γενικότερα οι Έλληνες πολίτες υποστηρίζουν την ενεργή, δημιουργική και παραγωγική συμμετοχή ακόμα και αν επικρατούν αντίθετες απόψεις, με απαραίτητη προϋπόθεση τον κατάλληλο σχεδιασμό της διαδικασίας και την πρέπουσα πολιτική βούληση. Κρίνονται απαραίτητες ενέργειες όπως: Α) να αναδειχθούν και να εφαρμοστούν στην πράξη σύγχρονες μέθοδοι και πρακτικές συμμετοχικού σχεδιασμού, συνελεύσεων συναίνεσης, συλλογικής λήψης αποφάσεων και Β) να προστατευτούν η ανάγκη και η δυνατότητα συμμετοχής του πολίτη με ουσιαστικές διαδικασίες διαβούλευσης και όχι προσχηματικές, επικοινωνιακές, τακτικής κτλ. Είναι κρίσιμο να μην συντελεστεί ματαίωση και παραίτηση των πολιτών στα ζητήματα διαβούλευσης και άμεσης συμμετοχής αλλά να καλλιεργηθεί υπευθυνότητα, εμπιστοσύνη και οικειοποίηση των πρακτικών αυτών ειδικά όταν οι πολίτες προσκαλούνται από μία Δημοτική Αρχή.
